Διά μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν και μύκητες γκαζόν, όπως το πύθιο ή Pythium sp., κατά την περιποίηση και συντήρηση γρασιδιού όταν ανακύπτουν προβλήματα χλοοτάπητα, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, ως γνωστόν στις φίλες και τους πολυάριθμους διαδικτυακούς φίλους της, όταν εκτελεί εργασίες σχετικώς
με την κατασκευή κήπων ή τη διαχείριση και συντήρηση κήπων δίδει ιδιαιτέρα έμφαση στην παράμετρο η οποία λέγεται "γκαζόν κήπου" όταν είναι εγκατεστημένος ένας χλοοτάπητας σε κάποιον χώρο πρασίνου. Η περιποίηση γκαζόν δεν είναι μία εύκολη δραστηριότητα, αφού ακόμα και όταν αυτή διεξάγεται με τις άριστες των προϋποθέσεων ποτέ δεν παρέχει τις αναγκαίες εγγυήσεις περί της πλήρους εξασφαλίσεως διαρκών συνθηκών ευημερίας του γρασιδιού. Βεβαίως, μία χρηστή και ορθολογική συντήρηση γκαζόν η οποία έπεται της σωστής διαδικασίας εγκαταστάσεώς του ελαχιστοποιούν τις πιθανότητες εκδηλώσεως προβλημάτων, προσφέρουν πολλή χαρά στους ιδιοκτήτες των χώρων πρασίνου, αλλά και δημιουργούν αισθήματα ψυχικής ευφορίας ή ικανοποιήσεως στον υπεύθυνο εργολάβο ο οποίος ασχολείται με το γρασίδι. Δυστυχώς, όμως, δεν είναι σπάνιες εκείνες οι περιπτώσεις κατά τις οποίες ακόμα και μία καλοσυντηρημένη χλόη υφίσταται προβλήματα. Τα τελευταία δύνανται να είναι ποικιλόμορφα, όπως επίσης να προξενούνται ή να συνεπικουρούνται εκ περιβαλλοντικών παραμέτρων. Ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα χλοοτάπητα είναι η διαβόητη ασθένεια γκαζόν με το όνομα "πύθιο".
Όπως συχνά επισημαίνουμε στα άρθρα κήπου της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, η καλοδιατηρημένη κατάσταση ενός γκαζόν είναι το
αποτέλεσμα πολλών συνιστωσών οι οποίες επιδρούν στην ανάπτυξη και υγιεινή του. Δυστυχώς, οι περισσότεροι ελληνικοί ιδιωτικοί και ιδιόχρηστοι κήποι με γκαζόν εξ αιτίας των ιδιόμορφων εδαφοκλιματικών συνθηκών οι οποίες επικρατούν καθ’ άπασαν την επικράτεια της Ελλάδος και ιδιαιτέρως κατά τους ξηροθερμικούς μήνες, αποτελούν τον ιδανικό τόπο για την ανάπτυξη και επέκταση ενός εκ των πιο επικίνδυνων και συχνών εχθρών των χλοοταπήτων μας. Ιδιαιτέρως τα ξερά και θερμά καλοκαίρια, καθώς και τα βαριά, αργιλοπηλώδη εδάφη με συσσωρευμένη άχρηστη οργανική ύλη όταν συνδυάζονται με την ανάγκη πολλαπλών αρδεύσεων ή την πλημμελή φροντίδα του γκαζόν δημιουργούν τις πιο κατάλληλες συνθήκες προκειμένου να εκδηλωθεί ανηλεώς ένας εξαιρετικώς επιθετικός και άοκνος κατά τη δράση του φυτοπαθογόνος παράγων. Αυτός είναι μύκητας γκαζόν με την ελληνική ονομασία "Πύθιο", που μπορεί να βρεθεί στη διεθνή βιβλιογραφία σαν Pythium blight ή Cottony blight ή Snow blight ή Spot blight. Η ασθένεια πύθιο έχει την ικανότητα να προσβάλλει ένα ευρύτατο φάσμα φυτικών οργανισμών και όχι μόνο το γκαζόν, ιδιαιτέρως όταν τα φυτά ασθενούν ή καλλιεργούνται ανθυγιεινώς ή όταν βρίσκονται υπό τη μορφή σποροφύτων και φυταρίων. Εξ άλλου δεν είναι τυχαίο το ότι το πύθιο συνιστάει μία εκ των πιο χαρακτηριστικών καταστροφικών προσβολών των φυταρίων. Με το παρόν ΑΡΘΡΟ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα επικεντρωθούμε βεβαίως μόνον στην περίπτωση του χλοοτάπητα κήπου προσπαθώντας να μεταβιβάσουμε εις τις φίλες και τους φίλους μας βασικές και απαραίτητες γνώσεις περί ενός προβλήματος το οποίο ανακύπτει ιδιαιτέρως συχνά κατά την συντήρηση κήπων. Ίσως είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι αρκετοί έμπειροι άνθρωποι οι οποίοι ασχολούνται με τη φροντίδα κήπου και δη του γκαζόν πιστεύουν ότι κάθε χλοοτάπητας των ιδιωτικών και ιδιόχρηστων χώρων πρασίνου θα προσβληθεί από την ασθένεια πύθιο είτε ανεπαισθήτως, είτε υπό μεγάλης εντάσεως, τουλάχιστον μία φορά κατά την διάρκεια του βίου του.
Η λέξη "πύθιον" η οποία χρησιμοποιείται παγκοσμίως για τον προσδιορισμό συγκεκριμένων μυκήτων προέρχεται εκ της
ελληνικής γλώσσης, όπως συμβαίνει συχνά στην ονοματολογία. Έχει αξία να τονίσουμε ότι προέρχεται εκ του "πύθω", δηλαδή του ρήματος που σημαίνει "κάμνω να σαπίσει". Στη σύγχρονη εποχή η εξέλιξη της τεχνολογίας και η προαγωγή των επιστημών έχουν δημιουργήσει νέα δεδομένα και πληροφορίες περί των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων που πιστοποιούν την έμβια ύπαρξη διαφόρων μικροοργανισμών με αποτέλεσμα να αναπροσαρμόζεται η ταξονόμηση των παρασίτων που μας ενδιαφέρουν για το γκαζόν σε νέες ή διαφοροποιημένες κατηγορίες. Για τις ανάγκες του παρόντος κειμένου θα περιοριστούμε στην αναφορά ότι το Πύθιο (Pythium) αποτελεί ένα Γένος πολλών φυτοπαθογόνων μυκήτων της Οικογενείας των Πυθιοειδών (Pythiaceae) η οποία υπάγεται στην Ομοταξία των Ωομυκήτων (Oomycetes). Όσο εξελίσσεται η Γνώση του ανθρώπου περί της Φύσεως διαπιστώνουμε ότι είναι αρκετά δύσκολο να κατατάξουμε το Πύθιο με απόλυτη σαφήνεια επειδή αποτελείται από ένα πλήθος ιδιόμορφων πρωτόγονων, μυκητοειδών, ευκαρυωτικών μικροοργανισμών (Protoctista, Stramenopiles) όσον αφορά στην εκδήλωση της βιολογικής τους παρουσίας. Αντιθέτως προς την κοινή πεποίθηση ότι το πύθιο είναι ένας και μόνο από τους μύκητες γκαζόν, στην πραγματικότητα το γένος του περιλαμβάνει πάρα πολλά είδη. Η παρουσία τους δεν περιορίζεται μόνο σε κάποια συγκεκριμένα σημεία του κήπου μας, αλλά αναλόγως του είδους μπορούν να βρεθούν να αναπτύσσονται για παράδειγμα επί κάθυγρων οργανικών υλικών ή να αποτελούν φυσιολογικό και αναπόσπαστο τμήμα του μικροοικοσυστήματος του εδαφικού υποστρώματος κατά τρόπον ο οποίος δεν τους καθιστά ζημιογόνους ή προϊόντος του χρόνου ορισμένοι εξ αυτών είναι δυνατό να μετατρέπονται σε φυτοπαθογόνους οργανισμούς όταν η Φύσις κρίνει ότι η κατάσταση της υγείας κάποιων φυτών είναι τόσο απαράδεκτη ώστε να πρέπει να πολλαπλασιαστούν οι μύκητες για να εξοντώσουν τα ασθενικά φυτά. Όμως, δυστυχώς, ένα σημαντικό ποσοστό των ειδών του πυθίου συνιστάει μία ομάδα εξαιρετικώς επικίνδυνων φυτοπαθογόνων παρασίτων τα οποία μπορούν και προσβάλλουν ταχύτατα τον χλοοτάπητα κήπου προξενώντας μία από τις σοβαρότατες μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν.
Όσον αφορά στον εντοπισμό και επακριβή προσδιορισμό της συγκεκριμένης από τις μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν σε
έναν κήπο, θα πρέπει να επισημανθεί το πόσο πολύ ενοχλητικό είναι το γεγονός ότι η εκδήλωση των συμπτωμάτων του προβλήματος διαθέτει ορισμένα χαρακτηριστικά γνωρίσματα τα οποία δυσχεραίνουν κατά πολύ τη συγκεκριμένη προσπάθεια. Κατ’ αρχάς, όσον αφορά στο γρασίδι, το πλήθος των παθογόνων ειδών πυθίου είναι μεγάλο έτσι ώστε χωρίς εξειδικευμένη εργαστηριακή ανάλυση είναι έως και αδύνατον να ταυτοποιήσουμε το είδος ή τα είδη που ταλαιπωρούν τον άτυχο χλοοτάπητά μας με άμεση επίπτωση να δυσκολευόμαστε να επιλέξουμε επακριβώς τη δραστική ουσία ενός καταλλήλου, συγκεκριμένου και εγκεκριμένου μυκητοκτόνου αφ' ενός για να αμυνθούμε και αφ' ετέρου για να περιορίσουμε το χρηματικό κόστος το οποίο θα επωμιστούμε κατά την αγορά των φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων. Επιπροσθέτως, όπως μπορεί να συμβαίνει και σε άλλες ασθένειες γκαζόν, έτσι και στην περίπτωση της προσβολής από πύθιο χρειάζεται να γνωρίζουμε ότι δεν αποκλείεται αυτή να προηγείται ή να έπεται της προσβολής εξ άλλων φυτοπαθογόνων παρασίτων, κυρίως μύκητες γκαζόν, με άμεση επίπτωση συχνά ο χλοοτάπητας να υποφέρει εκ της συντονισμένης δράσεως τουλάχιστον δύο διαφορετικών ασθενειών, οπότε απαιτείται και η ανάλογος πολύπλοκος θεραπεία. Από την άλλη μεριά, η ανάπτυξη των αποικιών πυθίου και η επακόλουθος επέλασή τους στο χώρο του γκαζόν γίνεται ταχύτατα και εύκολα, οπότε η καταπολέμησή του παθογόνου απαιτεί κατά το δυνατόν γρήγορες αντιδράσεις φυτοπροστατευτικών επεμβάσεων και αυστηροτάτη πειθαρχία βάσει των υποδείξεων οι οποίες γνωστοποιούνται εκ του θεράποντος υπευθύνου άνευ της παραμικρής παρεκκλίσεως εξ αυτών, ειδικώς εάν η ασθένεια γκαζόν έχει λάβει σχετικώς μεγάλες διαστάσεις σε έκταση. Τέλος, αυτά καθ' εαυτά τα συμπτώματα της ασθενείας εκ της στιγμής που καθίσταται αντιληπτή διά γυμνού οφθαλμού είναι τέτοια ώστε να φαίνονται παρόμοια προς τα αντίστοιχα ενός πλήθους άλλων από μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν, οπότε αρκετές φορές είναι ακόμα πιο δύσκολο να διαγνώσουμε ή να γνωμοδοτήσουμε αμέσως για τα προβλήματα χλοοτάπητα.
Το πύθιο το οποίο προσβάλλει το γρασίδι κήπου δεν εστιάζει την προσοχή του αποκλειστικώς και μόνο σε κάποια συγκεκριμένα είδη γκαζόν. Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ εκτιμά ότι στους ελληνικούς ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους κάθε χλοοτάπητας είναι εκτεθειμένος στα συγκεκριμένα προβλήματα από μύκητες γκαζόν. Όμως, ερειδόμενοι επί των εμπειριών μας θα υποστηρίζαμε ότι στην Ελλάδα η ασθένεια πύθιο εμφανίζεται με μεγαλυτέρα συχνότητα στα ψυχρόφιλα και πλατύφυλλα είδη γκαζόν. Μεγάλη ταλαιπωρία μπορεί να υποστεί κυρίως ο χλοοτάπης ο οποίος απαρτίζεται εξ ολοκλήρου εκ της φεστούκα της καλαμοειδούς, δηλαδή Festuca arundinacea ή εκ μείγματος αυτής της φεστούκα. Τούτο δεν σημαίνει ότι η συγκεκριμένη φεστούκα είναι περισσότερο ευπαθής, αλλά ο τρόπος καλλιεργείας και συντηρήσεώς της υπό την επίδραση των εδαφοκλιματικών παραμέτρων της Ελλάδος την καθιστά πιο πιθανό στόχο. Χαρακτηριστικώς θα αναφέρουμε για παράδειγμα ότι η πλημμελής μέριμνα για τη διενέργεια προεργασιών εγκαταστάσεως, η συγκέντρωση του διαβόητου thatch, η προβληματική κοπή, η ανεπαρκής συντήρηση, η ακατάλληλη λίπανση και η ανεξέλεγκτη άρδευση κατά τους θερινούς κυρίως μήνες, συνιστούν ιδιάζουσες συνιστώσες οι οποίες συχνότατα οδηγούν μοιραία στην ανάπτυξη της ασθενείας.
Ο μηχανισμός με τον οποίον εκδηλώνεται η συγκεκριμένη μυκητολογική ασθένεια με την παρουσία πυθίου υπό της
μορφής επικινδύνου φυτοπαθογόνου παρασίτου στο γκαζόν είναι αρκετά πολύπλοκος. Αυτή η πολυπλοκότης είναι μεταξύ άλλων και συνάρτηση των πολλαπλών παρασιτισμών εξ αιτίας των πολλών ειδών του Γένους Πυθίου, όπως προαναφέραμε. Για τις ανάγκες του παρόντος άρθρου, προκειμένου οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ να κατανοήσουν το πρόβλημα, δεν θα επεκταθούμε σε αυτό το πολύ εξειδικευμένο τμήμα της Φυτοπαθολογίας, αλλά θα εστιάσουμε πολύ απλοποιημένα σε κάποια προβεβλημένα και κοινά χαρακτηριστικά φυτοπαθολογικά γνωρίσματα προσβολών πυθίου. Έτσι, λοιπόν, θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι σε μικροσκοπικό επίπεδο ένα άτομο από φυτοπαθογόνο μύκητα του Γένους Πύθιο συνίσταται εξ ενός πολυπληθούς συνόλου διακλαδιζομένων και σωληνόσχημων τμημάτων. Ένα μεγάλο πλήθος εξ αυτών των τμημάτων ή έκαστο εξ αυτών των τμημάτων μπορεί με τη σειρά του να διαχωρίζει το σχήμα του με εγκάρσια διαφράγματα τα οποία καλούνται "σέπτα". Όμως, είναι δυνατό να μην υπάρχουν καθόλου σέπτα αναλόγως του είδους του μύκητα. Το σύνολο των σωληνόσχημων τμημάτων δημιουργεί μία ενιαία δομή με μάλλον ακανόνιστη μορφή η οποία έχει την ιδιότητα να επεκτείνεται. Αυτή η δομή καλείται "μυκήλιον" και με απλοποιημένα λόγια είναι το σώμα ενός ατόμου μύκητος. Με τη σειρά του το μυκήλιον έχει την ικανότητα να επιτίθεται με παρείσφρηση εναντίον των κυτταρικών δομών που σχηματίζουν το φυτικό ιστό των διαφόρων φυτών τα οποία απαρτίζουν το γρασίδι μας. Μόλις κατορθώσει να παρεισφρήσει, στη συνέχεια επεκτείνεται αναμεταξύ των φυτικών κυτταρικών τοιχωμάτων ή και εντός των φυτικών κυττάρων τα οποία τελικώς αχρηστεύονται. Εκ διαφόρων σημείων του μυκηλίου μπορούν να προβάλλουν μικροσκοπικά αναπαραγωγικά όργανα του ατόμου του μύκητος για να γονιμοποιηθούν αναμεταξύ τους κατά την "εγγενή καρποφορία του", όπως αποκαλείται αυτο το φαινόμενο. Όσα γονιμοποιηθούν θα οδηγήσουν στην ανάπτυξη των περίφημων "ωοσπορίων" τα οποία έχουν κάπως ωοειδή μορφή και καταλήγουν κατά κανόνα να βρίσκονται εντός ασθενών ή απονεκρωμένων φυτικών ιστών που τελούν υπό καθεστώς σαπίσματος κατά την αποσύνθεσή τους. Αναλόγως του είδους του πυθίου τα ωοσπόρια είτε τελικώς θα βλαστήσουν δημιουργώντας νέα μυκήλια, είτε θα προχωρήσουν περαιτέρω στη δημιουργία ορισμένων νέων ειδικών οργάνων με το όνομα "σποριάγγεια". Όποια εκ των σποριαγγείων βλαστήσουν μόνα τους, δηλαδή λάβει χώρα η επιτυχής "αγενής αναπαραγωγή", θα οδηγήσουν εν συνεχεία στην ανάπτυξη ισάριθμων κάπως ωοειδόσχημων κυστιδίων τα οποία εντός πολύ συντόμου χρονικού διαστήματος θα διαχωριστούν σε πολλαπλάσια νέα κινητά σπόρια με την ονομασία "ζωοσπόρια". Τελικώς, πάλι αναλόγως του είδους του πυθίου, τα ζωοσπόρια μπορεί να διαφοροποιηθούν μερικώς ή πλήρως εκ του μητρικού μυκηλίου επεκτείνοντας σταδιακώς την αποικία.
Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι απαραίτητη προϋπόθεση για να εμφανισθούν με ενισχυμένη ένταση και συχνότητα
πολλές μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν, όπως το πύθιο, είναι η συνδυασμένη παρουσία υγρασίας και εξασθενημένων ή νεκρών φυτικών ιστών οι οποίοι συνήθως αποσυντίθενται. Η υγρασία μπορεί να είναι εδαφική, ατμοσφαιρική ή συνδυασμός αμφοτέρων. Δυστυχώς, τα προαναφερθέντα χαρακτηριστικά υφίστανται συχνά στο χλοοτάπητα ενός κήπου. Επιπροσθέτως, προκειμένου να επεκταθεί ταχύτατα η ασθένεια από τους μύκητες γκαζόν χρειάζεται ζέστη, που σε συνεργασία με την υγρασία και ιδιαιτέρως την υπερσυγκέντρωση στάσιμου ύδατος σε εδάφη με κακή αποστράγγιση, υποβοηθούν επιπλέον την κινητικότητα των υπερκινητικών σπορίων που προαναφέραμε. Στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι συναρτήσει των μηχανικών και ποιοτικών χαρακτηριστικών των εδαφών των εν γένει ελληνικών κήπων, το εύρος της ιδανικής υψηλής ατμοσφαιρικής θερμοκρασίας εντός του οποίου ευνοείται η ανάπτυξη του προβλήματος διαφοροποιείται αναλόγως του είδους του πυθίου. Βεβαίως, προσδιορίζονται κάποιες ανώτατες και κατώτατες ακραίες τιμές οι οποίες προσδιορίζουν το θεωρητικώς κατάλληλο θερμοκρασιακό εύρος εντός του οποίου μπορεί να δραστηριοποιηθεί το φυτοπαθογόνο παράσιτο και οι οποίες κυμαίνονται από τους περίπου τέσσαρες βαθμούς Κελσίου έως τους περίπου σαράντα βαθμούς Κελσίου. Όμως, όσο προσεγγίζονται τα ακρότατα όρια θερμοκρασίας, τόσο πιο προβληματική γίνεται η ανάπτυξη της ασθενείας γκαζόν ή ακόμα ενδεχομένως να αναστέλλεται η δράση των παρασίτων. Αντιθέτως, τα ιδανικά όρια προσδιορίζονται ανάμεσα στους περίπου είκοσι πέντε και τριάντα πέντε βαθμούς Κελσίου, με ταυτόχρονη υψηλή θερμοκρασία κατά τη νύκτα από τους περίπου δεκαοκτώ έως τους περίπου είκοσι πέντε βαθμούς Κελσίου. Όπως αντιλαμβάνεται ο καθένας, τέτοιες καλλιεργητικές και κλιματολογικές συνθήκες στην Ελλάδα επικρατούν συνήθως από τα μέσα της ανοίξεως έως τα μέσα του φθινοπώρου, αλλά εάν ο χειμώνας δεν είναι δριμύς μπορεί η ασθένεια να ταλανίζει το γκαζόν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Στην περίπτωση εκείνη κατά την οποία ένας φυτοπαθογόνος μύκητας Πυθίου πρέπει να διαχειμάσει, τότε μπορεί να το πράξει πολύ εύκολα στο έδαφος ή τα σαπισμένα φυτικά υλικά και η διαχείμαση μπορεί να επιτευχθεί κυρίως όταν βρίσκεται κατά τα εξελικτικά στάδια τα οποία έπονται της γονιμοποιήσεως των αναπαραγωγικών του οργάνων.
Το πύθιο εάν δεν αποτελεί την πιο ύπουλη από τις μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν στον ελληνικό κήπο, τότε η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ εκτιμά ότι είναι μία από τις πιο ύπουλες όσον αφορά στον τρόπο με τον οποίον επεκτείνεται ή καιροφυλακτεί προκειμένου να υποτροπιάσει σε ανύποπτο χρόνο. Εντός ελαχίστων ωρών, ιδίως κατά τις νυκτερινές ώρες, η επέκταση της συγκεκριμένης ασθένειας γκαζόν λαμβάνει χώρα με γεωμετρική πρόοδο, ενώ ο ρυθμός επιβολής του πυθίου στο χλοοτάπητα είναι συνάρτηση των συνθηκών τα οποία ευνοούν την εμφάνισή του. Η προσβολή μπορεί να αποκτήσει τέτοια δυναμική επεκτάσεως έτσι ώστε εντός εικοσιτετραώρου να είναι εις θέσιν ακόμα και να αχρηστεύσει μεγάλες επιφάνειες γρασιδιού πολλών τετραγωνικών μέτρων. Αυτό το φυτοπαθογόνο παράσιτο μπορεί να εντοπίζεται επί του εδάφους ή στα ασθενή και απονεκρωμένα τμήματα των φυτών του γρασιδιού μας ή στα φυτικά υλικά τα οποία είναι κάθυγρα και σαπίζουν κυρίως όπου δεν υπάρχει αρκετό ηλιακό φως ή ακόμα μπορεί σπανιότερα να μεταναστεύει από άλλα φυτά στο γκαζόν. Είτε βρίσκονται οι παθογόνοι μύκητες υπό της μορφής του επικινδύνου μυκηλίου, είτε έχουν δημιουργηθεί ωοσπόρια ή σποριάγγεια και ζωοσπόρια, η ασθένεια μπορεί να εξαπλώνεται με χαρακτηριστική άνεση και ταχύτητα διά μέσω της διαβρέξεως με απλό νερό ή με την απλή επαφή ή με τον αέρα. Όμως, έστω και εάν καταπολεμηθεί με τη χρήση μυκητοκτόνων πρέπει να γνωρίζουμε ότι μπορεί να υποτροπιάσει συντόμως ή ακόμα και μετά από μεγάλο χρονικό διάστημα, όπως είναι ένα ή δύο χρόνια.
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι σε ένα γκαζόν το οποίον υποφέρει εκ του πυθίου μπορεί να δράσει το φυτοπαθογόνο παράσιτο είτε στο υπόγειο τμήμα, είτε στο υπέργειο μέρος των φυτών του χλοοτάπητα, είτε στο ενδιάμεσο τμήμα όπου βρίσκεται ο λαιμός του κάθε φυτού, είτε συνδυάζοντας αυτές τις περιοχές. Αναλόγως της περιοχής δράσεως και υποθέτοντας ότι το γκαζόν δεν έχει προσβληθεί πρωτογενώς ή δευτερογενώς εξ άλλου φυτοπαθογόνου παρασίτου, κάτι που είναι σπάνιο, μπορούμε μέσω της οπτικής παρατηρήσεως θεωρητικώς να βοηθηθούμε στο να προσδιορίσουμε με κάποια δυσχέρεια ποίο τμήμα του φυτού έχει δεχθεί επίθεση. Κατ’ αρχάς, όμως, θα πρέπει να αναφέρουμε ότι η παρουσία ασθενείας πυθίου πιστοποιείται μακροσκοπικώς με τον αποχρωματισμό του γκαζόν όπου υφίστανται προσβεβλημένα τμήματα, αλλά τα συμπτώματά της ομοιάζουν προς τα αντίστοιχα τα οποία εκδηλώνουν άλλες μυκητολογικές ασθένειες γκαζόν, διότι όλες εξ αυτών καταλήγουν να δημιουργούν παραπλήσια προβλήματα στη βιολογία του χλοοτάπητα. Τα άρρωστα φυτά που απαρτίζουν το γρασίδι καταρρέουν γρήγορα δείχνοντας αποχρωματισμένα και κάτισχνα, ενώ μπορεί να αναδίδεται μία οσμή η οποία θυμίζει εκείνη του βρεγμένου χώματος.
Εάν παρατηρήσουμε στην επιφάνεια από το γρασίδι μας να σχηματίζονται κατά κανόνα αιφνιδίως περίπου ωοειδείς ή
κυκλικές κηλίδες με ωχροκαφέ χρώμα θυμίζοντας περισσότερο ξηρό σιτάρι και διαμέτρου άνω των περίπου δέκα εκατοστών οι οποίες επεκτείνονται, τότε θα πρέπει να ανησυχούμε για προσβολή του υπέργειου τμήματος γκαζόν. Επιπροσθέτως, ειδικώς τις πρωινές ώρες κατόπιν αρδεύσεως και υπό την επίδραση ανοιξιάτικων ή θερινών θερμοκρασιών εμφανίζονται επί του εδάφους ή επάνω ή αναμεταξύ των φύλλων του γκαζόν λευκίζουσες ή λευκοστακτιές δομές και δακτύλιοι οι οποίες μοιάζουν με μούχλα ή με αραιό βαμβάκι ή με λεπτούς και πυκνούς ιστούς αράχνης που συγκρατούν σταγόνες νερού. Αυτή η μούχλα συνήθως είναι πιο έντονη όταν το γρασίδι δεν ηλιάζεται και δεν αερίζεται επαρκώς, αλλά μπορεί κατά τη διάρκεια της ημέρας να περιορισθεί πολύ προκειμένου να αναπτυχθεί πάλι την επομένη νύκτα. Αρκετά συχνά κάτω από αυτήν τη μούχλα μπορούμε να διακρίνουμε καστανοπράσινες περιοχές στο
έδαφος όπου δεν υπάρχει αρκετό φως διότι εκεί αναπτύσσονται δευτερογενώς άλγη. Έτσι εκδηλώνεται το πύθιο που προσβάλλει τα υπέργεια τμήματα του γκαζόν, ενώ η μούχλα που σχηματίζεται είναι η υπερεξάπλωση του μυκηλίου. Σταδιακώς ενδέχεται το πύθιο να επεκταθεί στα υπόλοιπα τμήματα του άρρωστου φυτού. Αξίζει να επισημανθεί το ότι τόσο η μούχλα, όσο και τα άλγη μπορούν να δημιουργήσουν μελλοντικώς πρόβλημα ή να επιδεινώσουν το υπάρχον πρόβλημα της υδροφοβίας του εδάφους. Επιπροσθέτως, οι προαναφερθείσες κηλίδες μπορεί να είναι είτε διάσπαρτες, είτε συγκεντρωμένες και σταδιακώς να συνενώνονται ώστε η πάσχουσα περιοχή γκαζόν τελικώς να μην χαρακτηρίζεται από ένα σαφές σχήμα. Συνήθως, οι πρώτες επιθέσεις λαμβάνουν χώρα στα σημεία εκείνα όπου για κάποιον λόγον υπάρχει υπερσυσσώρευση στάσιμου ύδατος όπως είναι για παράδειγμα η προβληματική διαβροχή ή η κατάληξη της απορροής υδραγωγών της οικίας μας ή η αδυναμία αποστραγγίσεως του εδάφους. Δεν είναι καθόλου τυχαίο το ότι αρκετές φορές η αρχική αποικία του πυθίου αποκτάει το σχήμα της ροής ή απορροής του συγκεντρωμένου νερού. Το υπέργειο τμήμα του γκαζόν μπορεί να προσβληθεί από πύθιο καθ’ όλην τη διάρκεια του έτους εάν το επιτρέπουν οι εδαφοκλιματικές συνθήκες, αλλά οι πιθανότητες ελαχιστοποιούνται κατά τη διάρκεια του χειμώνα. Όμως, η άχρηστη οργανική ύλη, δηλαδή το thatch, που θα συγκεντρωθεί κατά τους χειμερινούς μήνες μπορεί να προσφέρει το ενδιαίτημα ή τις προϋποθέσεις για μελλοντική εκδήλωση του πυθίου ή κάποιου άλλου από τους μύκητες γκαζόν.
Στην περίπτωση εκείνη κατά την οποία εντοπίσουμε κηλίδες στο γκαζόν με μικρότερη διάμετρο εκ της αντιστοίχου των
κηλίδων της αμέσως προηγουμένης περιπτώσεως που αναφέραμε και χρώματος πορτοκαλοκαφετί το οποίο μοιάζει περισσότερο με το χρώμα που αποκτούν οι ξηραμένες βελόνες της πεύκης, τότε η ασθένεια επηρεάζει πρωταρχικώς το υπόγειο τμήμα. Σε αυτήν την περίπτωση δεν εμφανίζεται η μούχλα με τις πρασινίλες που προαναφέρθηκε ή εάν εμφανιστεί τότε θα είναι εξαιρετικώς περιορισμένης εκτάσεως. Οι συγκεκριμένες κηλίδες κατά την υπόγεια προσβολή γκαζόν από πύθιο επεκτείνονται κατά τον ίδιον τρόπο που προαναφέραμε στην περίπτωση της προσβολής του υπέργειου τμήματος. Βεβαίως, και στη συγκεκριμένη περίπτωση τίποτα δεν αποκλείει την επέκταση της επιθέσεως του φυτοπαθογόνου παρασίτου προς τα υπόλοιπα φυτικά τμήματα. Στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ θα υποστηρίζαμε ότι το υπόγειο τμήμα είναι πιο ευάλωτο κατά τις πολύ θερμές χρονικές περιόδους και για αυτό εκδηλώνεται με μεγαλύτερη συχνότητα κατά αυτές τις περιόδους. Επίσης, πιο ευπαθή φαίνεται να είναι τα ψυχρόφιλα είδη γκαζόν τα οποία, ως γνωστόν, καταπονούνται πολύ περισσότερο κατά τους θερινούς μήνες ειδικώς ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους της νοτίου Ελλάδος.
Τέλος, θα επισημάνουμε ότι όταν οι κηλίδες είναι καφετιάς αποχρώσεως και παρατηρήσουμε σχετικώς αυξημένη παρουσία μούχλας, τότε το πύθιον επιτίθεται εις το λαιμό, δηλαδή τη μικρή περιοχή του φυτού ή οποία ξεπροβάλλει αμέσως από το έδαφος. Αλλά θα υποστηρίζαμε ότι είναι μάλλον εξαιρετικώς σπάνιο να επιτεθεί το πύθιον μόνον στο λαιμό χωρίς να επηρεάσει το υπέργειο ή το υπόγειο τμήμα του.
Δυστυχώς, όπως προαναφέραμε, η ασθένεια γκαζόν η οποία οφείλεται σε Πύθιο χαρακτηρίζεται από τρομερή δυναμική επεκτασιμότητος. Οπότε εντός σχετικώς ελαχίστων ωρών είναι εις θέσιν να προσβάλλει τόσο τα υπέργεια, όσο και τα υπόγεια τμήματα. Έτσι, τα συμπτώματα περιπλέκονται. Όσον αφορά στην οσμή του ασθενούντος χλοοτάπητος αυτή μπορεί να θυμίζει σε κάποια άτομα συνήθως σαπισμένα χόρτα επάνω στο χώμα, αλλά συνιστούμε να μην εισπνέουμε εκεί ακριβώς όπου υπάρχει εμφανώς μούχλα ή να πλένουμε καλά τα χέρια μας εάν την έχουμε αγγίξει, διότι δεν έχουμε στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ στοιχεία τα οποία να αποδεικνύουν ότι είναι αδύνατο να προκληθούν προβλήματα στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως είναι κάποια αλλεργική αντίδραση.
Σε αυτό το σημείο θα χρειαστεί να προσθέσουμε ότι υφίσταται μεγάλος κίνδυνος εκδηλώσεως ασθένειας πυθίου σε περιοχές κυρίως της βορείου Ελλάδος οι οποίες ταλαιπωρούνται εκ χιονοπτώσεων ή εκτεταμένων βροχοπτώσεων υπό κρύες περιβαλλοντικές συνθήκες, όταν εγκαταστήσουμε χλοοτάπητα σε έδαφος το οποίο προηγουμένως αναμοχλεύθηκε με αρκετή ποταμίσια άμμο και πρέπει να κουρεύεται χαμηλά το γρασίδι για να διευκολύνει αθλητικές δραστηριότητες, όπως είναι το γκολφ ή όταν εγκαταστήσουμε χλοοτάπητα ο οποίος απαρτίζεται από κάποια πόα και ιδίως την ετήσια πόα. Σε αυτό συμβάλλει τόσο η υγρασία, όσο και το φαινόμενο της καλύψεως με χιόνι του σχετικώς θερμότερου επιφανειακού στρώματος εδάφους. Αρκετές φορές ένα υγειές γρασίδι όταν καλυφθεί από χιόνι ενδεχομένως να υποστεί επίθεση από είδη πυθίου τα οποία επιβιώνουν υπό την προστασίαν του στρώματος χιονιού δημιουργώντας το φαινόμενο με το όνομα "σήψη του χιονιού" ή "snow blight". Κατόπιν της διαλύσεως του χιονιού μπορεί να βρεθούμε προ δυσάρεστων εκπλήξεων. Η ασθένεια είναι εις θέσιν να ταλαιπωρεί το γκαζόν μας, αλλά και να υποβόσκει μέχρι τη στιγμή κατά την οποία επέλθει η βελτίωση των κλιματολογικών συνθηκών. Το πύθιο που ενεφανίσθη εξ αιτίας της χιονοπτώσεως είναι ικανό να ταλαιπωρήσει οποιοδήποτε τμήμα του γκαζόν χωρίς να προτιμάει το υπέργειο ή το υπόγειο.
Όπως πράττει πάντοτε η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, θα πρέπει με πάσα ειλικρίνεια να ενημερώσουμε τις φίλες και τους φίλους της ότι κατά την εκτίμησή μας ουδείς δύναται να εγγυηθεί ότι ένα καλλωπιστικό γρασίδι στον ιδιωτικό και ιδιόχρηστο κήπο δεν θα προσβληθεί εκ του πυθίου κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του βίου του. Όμως, μπορούν να ακολουθηθούν κάποια βήματα ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι πιθανότητες εκδηλώσεως του φαινομένου ή εάν προσβληθεί το γκαζόν, τότε να μπορέσει να ανταπεξέλθει με μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα των τρομακτικών καταπονήσεων τις οποίες θα υποστεί.
Προληπτικώς, λοιπόν, χρειάζεται πριν την εγκατάσταση του γκαζόν να λάβουμε σωστές αποφάσεις σχετικώς με την
επιλογή του γκαζόν και τη θέση του στον κήπο με βάση τον ορθολογισμό και όχι παρορμητικώς. Χρειάζεται ένας ευάερος και ευήλιος χώρος για να φιλοξενηθεί ο χλοοτάπητας χωρίς να περιορίζεται από άλλα φυτά του περιβάλλοντος χώρου. Προτού εγκαταστήσουμε το γρασίδι μας είτε είναι προϊόν σποράς, είτε προέρχεται από έτοιμα ρολά, υποχρεωτικώς χρειάζεται να βελτιώσουμε τα μηχανικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα του εδάφους που θα τον υποδεχθεί. Αυτό γίνεται αναλόγως των αναγκών του κήπου με σωστό όργωμα, καλή ισοπέδωση ή εισαγωγή με συνακόλουθη αναμόχλευση των κατάλληλων εδαφοβελτιωτικών και συμβιωτικών υλικών, όπως είναι για παράδειγμα οι περλίτες για κηποτεχνία και ριζοβολία, οι βερμικουλίτες, τα υδατοαποθηκευτικά, τα ενισχυτικά εδάφους και φυτών ή οι μυκόρριζες. Η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ προτείνει να αποφεύγεται η χρήση ζωικής κοπριάς ή αμφιβόλου ποιότητος φυτοχώματος, που δεν έχουν υποστεί κατάλληλη επεξεργασία όπως είναι για παράδειγμα η απολύμανση και η ενδεδειγμένη αποσύνθεση. Με την κατάλληλη επεξεργασία εδάφους θα υποβοηθήσουμε το γκαζόν να εγκατασταθεί καλύτερα στο νέο του χώρο αφού θα αναπτύξει ισχυρότερο ριζικό σύστημα και δεν θα ταλαιπωρείται πολύ από την ακατάλληλη αποστράγγιση του συνεκτικού εδάφους. Από την άλλη μεριά η εγκατάσταση ετοίμου γκαζόν, αλλά κυρίως η σπορά καλό είναι να μην διενεργούνται όταν ο καιρός είναι βροχερός ή πολύ ζεστός, ενώ οι εργασίες πρέπει να συνοδεύονται από προληπτικό ψεκασμόν ή διασπορά εγκεκριμένου μυκητοκτόνου ειδικώς όταν ο προσδόκιμος χρόνος βλαστήσεως των σπόρων είναι μεγάλος. Στην αγορά κυκλοφορούν σπόροι ποικιλιών γκαζόν οι οποίοι θεωρητικώς διαθέτουν αυξημένη αντοχή ή ανοχή έναντι της ασθένειας πυθίου, χάρις εις την αυστηρά επιλογή τους ή την παρουσία του ενδοφυτικού εμβολιασμού. Η κοπή του χλοοτάπητος πρέπει να γίνεται με κατάλληλα και ισχυρής απορροφητικής ικανότητος χλοοκοπτικά. Ομοίως, πρέπει να απομακρύνουμε την επικίνδυνη άχρηστη οργανική ύλη, δηλαδή το thatch, με αποβρυώσεις για να μην δημιουργούμε εστίες μολύνσεως, αλλά και να προβαίνουμε περιστασιακώς στη διεξαγωγή επιφανειακών επιχωματώσεων, δηλαδή top dressing, με συνδυαζόμενη χορήγηση μυκορριζιτικών και διαβρεκτικών σκευασμάτων. Η άρδευση δεν πρέπει να γίνεται αυθαιρέτως κατά τις θερμές περιόδους της ημέρας και ιδιαιτέρως κατά τις νυκτερινές ώρες. Πρέπει να μεριμνούμε ώστε να αντιμετωπίζουμε ή να προλαμβάνουμε φαινόμενα υδροφοβίας εδάφους. Τέλος, όσον αφορά στη λίπανση θα επισημάνουμε για μία ακόμη φορά ότι το καλλωπιστικό γκαζόν είναι μία ιδιόμορφη παρουσία στον κήπο μας και τα λιπάσματά του είναι αυστηρώς εξειδικευμένα με σκοπό να γίνεται όσο το δυνατόν ορθολογικότερη αποδέσμευση και αξιοποίηση των λιπαντικών στοιχείων. Η υπερβολική αζωτούχος λίπανση κυρίως κατά τους ζεστούς μήνες οδηγεί μεταξύ άλλων στην ανώμαλη και υπερβολική ανάπτυξη των φυτικών ιστών οι οποίοι δεν διαθέτουν την αντοχή ώστε να εμποδίζουν την εισαγωγή παρασίτων. Αντιθέτως για ένα υγιές γρασίδι προκρίνεται η ισορροπημένη λίπανση εξειδικευμένων λιπασμάτων αναλόγως της εποχής, κατά την οποία θα προσφέρονται επαρκώς εμπλουτισμένα λιπαντικά υλικά με κύρια στοιχεία και ιχνοστοιχεία προκειμένου τα κύτταρα των φυτικών ιστών να ενισχύουν τις μεμβράνες τους και κατ’ επέκτασιν την αντίσταση των ιστών έναντι παρασίτων ή άλλων καταπονήσεων. Τέλος, πριν και μετά από μία αναμενόμενη εκτεταμένη πτώση από χιόνι ή χαλάζι προτείνουμε να διενεργείται μυκητοκτόνος ψεκασμός με εγκεκριμένα και κατάλληλα μυκητοκτόνα αμέσως μόλις διαλυθεί το χιόνι ή το χαλάζι.
Εάν, δυστυχώς, εμφανισθεί η ασθένεια τότε πρέπει υποχρεωτικώς να ακολουθηθούν κάποιοι αυστηροί μακροχρόνιοι
κανόνες όσον αφορά στη χρήση γκαζόν. Περιορίζεται αυστηρότατα οποιαδήποτε κίνηση εντός όλης της περιοχής του γρασιδιού μας. Η μόνη στρατηγική η οποία θα μπορέσει να μας βοηθήσει εναντίον αυτού του εχθρού περιλαμβάνει την αναγκαστική εφαρμογή εγκεκριμένων και ενδεδειγμένων διασυστηματικών και επαφής μυκητοκτόνων ανά συχνά χρονικά διαστήματα τα οποία καθορίζονται εκ της δράσεως της δραστικής ουσίας των φυτοφαρμάκων. Επειδή όπως έχουμε προαναφέρει το πύθιο περιλαμβάνει πολλά είδη τα οποία ασθενούν το χλοοτάπητα, ενώ ταυτοχρόνως δρα ταχύτατα και μπορεί να συνδυάζεται με άλλες ασθένειες, οπότε ο χρόνος δεν μας ευνοεί προκειμένου να αναμένουμε για τα αποτελέσματα κάποιας εργαστηριακής αναλύσεως, είμαστε εξαναγκασμένοι να καταφύγουμε στη μέθοδο της εφαρμογής συνδυασμού πολύ καλά αναμεμειγμένων μυκητοκτόνων με πολυδύναμο δράση, δηλαδή ικανών να επιτεθούν με τις δραστικές τους ουσίες ταυτοχρόνως κατά πολλών ειδών μυκήτων. Αυτό, όμως, σημαίνει ότι πάση θυσία οφείλουμε να τηρούμε τους κανόνες ασφαλείας χρήσεως και συνδυαστικότητος των φυτοφαρμάκων τόσο αναμεταξύ τους, όσο και με τις λιπάνσεις που προηγήθηκαν ή θα ακολουθήσουν προκειμένου να αποφύγουμε βαρείες τοξικότητες, όπως για παράδειγμα εάν έχουμε χορηγήσει διαφυλλικώς αζωτούχα λιπαντικά στοιχεία πρέπει να αποφύγουμε τη χρήση κάποιων μυκητοκτόνων. Ομοίως, δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε συνεχώς τα ίδια σκευάσματα διότι το πύθιο αναπαράγεται με εξωφρενικούς ρυθμούς, γεγονός που του δίδει το συγκριτικό πλεονέκτημα να εξοικειώνεται με τις δραστικές ουσίες τους. Εφιστούμε την προσοχή προς τις φίλες και τους φίλους της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ προκειμένου να γνωρίζουν ότι μία επίθεση του πυθίου μπορεί να καταφέρει ανήκεστο βλάβη και καταστροφή στο γκαζόν, οπότε θα χρειαστεί επισπορά η οποία, όμως, πρέπει να γίνει μετά από ένα έτος τουλάχιστον προκειμένου να ελαχιστοποιηθεί η πιθανότητα υποτροπιασμού. Εξυπακούεται ότι αναπροσαρμόζουμε πλήρως και επί μακρόν το αρδευτικό και λιπαντικό πρόγραμμα του γρασιδιού, αφού συνειδητοποιήσουμε ότι πλέον δεν μας ενδιαφέρει τόσο η αισθητική πλευρά, αλλά η ασφάλεια εκ της επεκτάσεως των επιπτώσεων από τις ασθένειες γκαζόν.
Δυστυχώς, η αντιμετώπιση μίας προσβολής πυθίου, ιδιαιτέρως εάν είναι εκτεταμένη, δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση ακόμα και για τους ευσυνείδητους έμπειρους επαγγελματίες. Απαιτεί εμπειρία, υπομονή, επιμονή και πειθαρχία. Η εφαρμογή των υλικών που θα χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με την εργασία που θα αφιερωθεί απαιτούν χρόνο και χρηματικό κόστος. Τέλος, θα επισημάνουμε ότι εάν το γκαζόν είχε προσβληθεί υπό του πυθίου κάποτε κατά το παρελθόν οφείλουμε να συμπεριφερόμαστε για πολλά έτη ωσάν να αντιμετωπίζει ακόμα πρόβλημα. Πρέπει να ενημερώνουμε περί του παρελθόντος του χλοοτάπητα οπωσδήποτε τον υπεύθυνο συντηρήσεως του κήπου διότι ενδεχομένως να αναπροσαρμόσει πλήρως όλες τις ενέργειες συντηρήσεως. Εάν ακολουθήσουμε ευλαβικώς τις συμβουλές του, τότε θα μπορέσουμε να απολαύσουμε με άνεση το γκαζόν και τον κήπο.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων