Διά ανθεκτικά φυτά εσωτερικού χώρου και φυτά σκιάς σαν το ζαμιοκούλκας ή Zamioculcas zamiifolia, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Θα τολμούσαμε να υποστηρίξουμε το ότι δεν είναι λίγες οι φορές κατά τις οποίες τόσο οι φίλες και οι φίλοι της
ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, όσο και πάρα πολλοί άλλοι άνθρωποι οι οποίοι λατρεύουν τη Φύση, προσπαθούν να διαμορφώσουν τον εσωτερικό χώρο όπου βρίσκονται με τη χρήση όμορφων φυτών. Ο καλλωπισμός και η διαμόρφωση εσωτερικών χώρων με ανθεκτικά φυτά εσωτερικού χώρου είναι εργασίες οι οποίες από τη μία μεριά συνδέονται με την ανάγκη για την καλαισθησία, αλλά από την άλλη απαιτούν γνώση των φυτικών οργανισμών και ιδίως αυτών οι οποί είναι φυτά σκιάς. Συνήθως μέσα στα δωμάτια οι συνθήκες καλλιέργειας φυτών δεν είναι οι πιο κατάλληλες για την ανάπτυξή τους, αφού αυτοί οι χώροι ενδεχομένως να στερούνται κατάλληλου αερισμού, φωτισμού και χρήσιμων μικροκλιματικών συνθηκών περιβάλλοντος. Στην αγορά διατίθενται ορισμένα ανθεκτικά φυτά εσωτερικού χώρου, των οποίων το χρηματικό κόστος αποκτήσεως ίσως να μην είναι πάντοτε αρκετά χαμηλό. Στην Ελλάδα μάλλον δεν απαριθμούνται ιδιαιτέρως πολλά από αυτά τα φυτά, αλλά είναι αρκετά χαρακτηριστικά. Έτσι, ένα από τα εν λόγω φυτά είναι το περίφημο, αλλά και μυστηριώδες ζαμιοκούλκας.
Το ζαμιοκούλκας το οποίο μας ενδιαφέρει στο παρόν κείμενο από τη δημοσιοποιημένη βάση δεδομένων με τα άρθρα
κήπου της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, είναι το είδος Zamioculcas zamiifolia και ανήκει στην ευρύτερη οικογένεια των Αροειδών (Araceae). Είναι το μοναδικό μέλος του γένους Ζαμιοκούλκας (Zamioculcas) και ουδεμία σχέση έχει προς το φυτό ζάμια, παρ' όλο που φαινομενικώς μπορεί να παρουσιάζουν ελάχιστα παραπλήσια μορφολογικά χαρακτηριστικά, οπότε εσφαλμένα ονομάζεται μερικές φορές με το όνομα "ζάμια" το φυτό ζαμιοκούλκας. Κατάγεται από την υποτροπική και τροπική νοτιοανατολική και ανατολική Αφρική όπου οι έντονες κλιματολογικές συνθήκες προσδιορίζονται από περιόδους με εναλλαγές έντονων ξηροθερμικών και βροχερών χρονικών διαστημάτων. Είναι ένα μακρόβιο και ποώδες φυτό με αλλεπάλληλα στιλπνά, βαθυπράσινα, πτεροειδή φύλλα προσαρτημένα με μίσχους σε εύρωστα και σαρκώδη στελέχη τα οποία δεν ξυλοποιούνται ποτέ και αναφύονται κυρίως από υπόγειους κονδύλους με εμφάνιση που θυμίζουν μικρές πατάτες. Όταν μεγαλώσει λίγο το ζαμιοκούλκας αναπτύσσει ένα ριζικό σύστημα το οποίο προέρχεται κατά κανόνα από τους κονδύλους και οι συνήθως γαλακτώδους χρώματος ρίζες είναι αρκετά ευμεγέθεις, μαλακές και ελαστικές. Στην ουσία ένα αναπτυγμένο ζαμιοκούλκας είναι ένα ριζωματώδες φυτό.
Παρ' όλο που πολλοί θεωρούν ότι το ζαμιοκούλκας είναι ένα αειθαλές, πράσινο ανθεκτικό φυτό εσωτερικού χώρου, στην
πραγματικότητα η φυλλική επιφάνειά του μπορεί να αποβληθεί είτε εν μέρει, είτε σπανιότερα εν όλω. Ο λόγος που προκαλεί αυτήν τη συμπεριφορά σχετίζεται με τα γενετικά χαρακτηριστικά του Zamioculcas zamiifolia τα οποία προσαρμόστηκαν με τη διαδικασία της φυσικής επιλογής στους τόπους της καταγωγής του. Τις περιόδους της παρατεταμένης ξηρασίας διάφορα φύλλα αποβάλλονται από το ίδιο το φυτό με σκοπό από τη μία μεριά για να περιορίσει τις επιπτώσεις από την εξατμισοδιαπνοή, αλλά από την άλλη διότι έτσι μπορεί και πολλαπλασιάζεται ταχύτερα στο φυσικό περιβάλλον του, αφού από τα φύλλα μπορούν να προκύψουν νέα ζαμιοκούλκας. Με βάση τις ελληνικές κλιματολογικές συνθήκες εάν αρχές ανοίξεως κάποιο φύλλο αποκοπεί με το μίσχο του από το στέλεχος που το συγκρατεί και τοποθετηθεί στο χώμα με ορμόνη ριζοβολίας ενδεχομένως να μπορέσει να ριζοβολήσει σαν μόσχευμα και να μας προσφέρει στο μέλλον ένα νέο φυτό.
Συνήθως ο πολλαπλασιασμός του ζαμιοκούλκας γίνεται με προσεκτική διαίρεση των κονδυλωμάτων και ριζωμάτων κατά την άνοιξη. Από τα υπόγεια κονδυλώματα στη βάση των παλαιών στελεχών γίνεται έκπτυξη των νέων στελεχών και για αυτό πρέπει να φροντίζουμε για να μην τραυματίζουμε τους κονδύλους. Η διαίρεση ή μεταφύτευση πρέπει να γίνονται όταν οπτικώς και διά της αφής παρατηρήσουμε τη γλάστρα να παραμορφώνεται έντονα εξ αιτίας της πιέσεως που ασκεί το ριζικό σύστημα. Για αυτό καλό θα ήταν να αποφεύγουμε να εγκαθιστούμε το ζαμιοκούλκας σε πήλινες, μεταλλικές ή ανελαστικές πλαστικές γλάστρες προκειμένου να είναι πιο εύκολη η διαδικασία της μεταφυτεύσεως, αλλά και για να μην τραυματίζεται το υπόγειο τμήμα.
Σαν φυτό έχει ένα ευθυτενές παράστημα, ενώ το ύψος και ο ρυθμός της σχετικώς αργής αναπτύξεώς του προσδιορίζονται
κυρίως από τις εδαφοκλιματικές συνθήκες όπου αναπτύσσεται. Προτιμάει έδαφος γόνιμο και ελαφρώς όξινο με pH περίπου στις 6 μονάδες. Επίσης, το χώμα πρέπει να είναι οπωσδήποτε ελαφρύ, αμμώδες με εξαιρετική αποστραγγιστική ικανότητα. Επειδή τέτοια εδάφη δεν απαντώνται συχνά στις αστικές περιοχές, μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις γλάστρες μαζί με επιπρόσθετη ποταμίσια άμμο, περλίτη και πέτρες το χώμα που προορίζεται για κάκτους ή στην ανάγκη το ιδιαίτερο χώμα όπου φυτεύουμε τις ορχιδέες. Επίσης, η αυξημένη σχετική ατμοσφαιρική υγρασία το ευνοεί ιδιαιτέρως και αρέσκεται σε θερμοκρασία η οποία κυμαίνεται μεταξύ δεκαεπτά και είκοσι πέντε βαθμών της κλίμακος Κελσίου. Δεν ανέχεται την παρατεταμένη απ' ευθείας έκθεση στον ελληνικό ήλιο και προτιμάει μάλλον μία θέση ημισκιάς, όπως επίσης δεν ανέχεται τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες οι οποίες μπορεί να ζημιώσουν το υπέργειο τμήμα του, αλλά εάν οι κόνδυλοι αντέξουν θα αναβλαστήσουν. Δεν είναι σπάνιο όταν κάποια φίλη ή φίλος της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ αποκτήσει ένα ζαμιοκούλκας να παρατηρήσει στα στελέχη του φυτού ορισμένες μελανόχρωμες περιοχές οι οποίες κατά πάσα πιθανότητα οφείλονται στην ανώμαλη έκθεση στο φως σε κάποια προηγούμενη φάση της ζωής του.
Εάν οι συνθήκες είναι κατάλληλες το ζαμιοκούλκας μπορεί να αναπτυχθεί καθ' ύψος με πιο γρήγορους ρυθμούς και να
δημιουργηθούν πολλά δυνατά παραβλαστήματα. Μετά από αρκετά χρόνια, ένα εύρωστο φυτό μπορεί να ξεπεράσει το ύψος του ενός μέτρου, ενώ τα νέα στελέχη όταν πυκνώσουν με τον καιρό δημιουργούν μία ιδιαίτερη εξωτική αίσθηση από κατακόρυφα στελέχη με στιλπνά, πράσινα και δερματώδη φύλλα, που δεν έχει συνηθίσει να βλέπει ο επισκέπτης του χώρου όπου φιλοξενείται το ζαμιοκούλκας. Αντιθέτως, εάν βρεθεί σε υπερβολικώς ξηρούς ή σκοτεινούς χώρους με ακατάλληλο έδαφος, τότε η ανάπτυξή του θα είναι απελπιστική από άποψη ευμορφίας και ταχύτητος, ενώ δεν αποκλείεται τελικώς να καταρρεύσει. Είναι αξιοπερίεργο το ότι η ιδιομορφία της φύσης του ζαμιοκούλκας έχει μπερδέψει πολλούς ανθρώπους οι οποίοι δυσκολεύονται να το κατατάξουν σε μία συγκεκριμένη κατηγορία φυτών, οπότε αντιμετωπίζουν το Zamioculcas zamiifolia σαν παχύφυτο ή σαν ορχιδέα ή σαν βολβώδες φυτό λόγω των κονδυλωμάτων του. Αλλά η αλήθεια είναι το γεγονός ότι από μόνο του αποτελεί κάτι το ξεχωριστό, χωρίς να εντάσσεται στις προηγούμενες κατηγορίες φυτών. Η καλλωπιστική αξία του έγκειται σχεδόν εξ ολοκλήρου στην εντυπωσιακή φυλλική επιφάνειά του, αφού η ανθοφορία του στις καλλιεργητικές συνθήκες των εσωτερικών χώρων είναι μάλλον περιορισμένη ή σπάνια. Εξ άλλου, το άοσμο άνθος του, που συνήθως αναπτύσσεται από το τέλος της ανοίξεως και ύστερα, δεν είναι κάτι το ιδιαιτέρως εντυπωσιακό και εάν το ζαμιοκούλκας είναι πλούσιο σε βλάστηση, τότε το άνθος του μπορεί να χαθεί μέσα σε αυτή.
Πρέπει να τονίσουμε ιδιαιτέρως τη σημασία του ποτίσματος για το ζαμιοκούλκας. Δεν ανέχεται τη διατήρηση της υγρασίας
στις ρίζες του η οποία τις σαπίζει πολύ εύκολα, καταστρέφοντας τα βολβίδια. Το πότισμα πρέπει να γίνεται άνοιξη και καλοκαίρι σε αραιά χρονικά διαστήματα όταν το χώμα στεγνώσει σχεδόν όλο. Πρέπει οπωσδήποτε το χώμα να αποστραγγίζει πολύ εύκολα, η γλάστρα του φυτού να έχει οπές στο κάτω τμήμα της και να μην χρησιμοποιούμε μείγματα χωμάτων ή εδαφοβελτιωτικά τα οποία διατηρούν την υγρασία, όπως συμβαίνει με άλλα ανθεκτικά φυτά εσωτερικού χώρου. Ευτυχώς, έχει εντυπωσιακή αντοχή στην ξηρασία, αλλά επειδή το θέλουμε για να κοσμεί εσωτερικούς χώρους δεν πρέπει να το αφήνουμε διαρκώς ξηρό, αφού υπάρχει σοβαρό ενδεχόμενο να αποβάλλει το φύλλωμά του, οπότε δεν θα είναι όμορφο. Επίσης, το πολύ στάσιμο νερό ευνοεί την ανάπτυξη σαπροφυτικών μικροοργανισμών οι οποίοι επιτίθενται στους σαπισμένους ιστούς του φυτού και κυρίως στα χαλασμένα κονδυλώματα τα οποία εξασθενούν, συρρικνώνονται και τελικώς νεκρώνονται συμπαρασύροντας στο θάνατο το υπέργειο τμήμα με τα φύλλα τα οποία αρχικώς χλωρώνονται, μπορεί να μεταχρωματίζονται τμήματά τους καστανέρυθρα ή ωχροκίτρινα και να καταστρέφονται στο τέλος. Εάν βεβαιωθούμε ότι το ζαμιοκούλκας υποφέρει από υπερβολική υγρασία, τότε αντιμετωπίζει μία ιδιαιτέρως ακατάλληλη κατάσταση υγιεινής και πρέπει να το αφαιρέσουμε από τη γλάστρα, να απομακρύνουμε προσεκτικώς όσο περισσότερο υγρό χώμα, να το αφήσουμε εκτεθειμένο με τις ρίζες σε σκιερό μέρος για να στεγνώσει και καλύτερα να ψεκάσουμε μία φορά με κάποιο χαλκούχο μυκητοκτόνο.
Στην ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ ακούμε συχνά το ότι ένα ζαμιοκούλκας μπορεί να επιβιώσει σε σκοτεινά μέρη ή ακόμα και το ότι είναι φυτό για πλήρες σκότος. Με βάση την εμπειρία μας διαφωνούμε με αυτές τις απόψεις. Βεβαίως έχει αρκετή αντοχή στον περιορισμένο φωτισμό των εσωτερικών χώρων του σπιτιού, αλλά αυτό δεν σημαίνει το ότι αρέσκεται στο σκότος ή στη διαρκή έκθεση στη σκίαση. Όποια φίλη ή όποιος φίλος θελήσει να κάμνει σχετικά πειράματα θα διαπιστώσει ότι το ζαμιοκούλκας σταδιακώς θα περιορίσει τη στιλπνότητά του, την ανάπτυξη και η φορά αναπτύξεως των στελεχών του θα γίνει τέτοια ώστε να στρέφονται προς το μέρος με το περισσότερο φως και κατά πάσα πιθανότητα θα εξασθενίσει στο τέλος την ευρωστία των υπόγειων κονδυλωμάτων του. Με λίγα λόγια η παρατεταμένη παραμονή σε σκιερά μέρη δεν αποκλείεται να οδηγήσει το ζαμιοκούλκας στην παρακμή. Σαν φυτό χρειάζεται φιλτραρισμένο για να μπορεί να φωτοσυνθέτει επαρκώς και τα βολβίδιά του να διογκώνονται έτσι ώστε να δημιουργούν εύρωστα και πολλά νέα, ευθυτενή στελέχη.
Όσον αφορά στη λίπανσή του αυτή καλό θα ήταν να γίνεται μία φορά κάθε μήνα από την άνοιξη μέχρι τα μέσα του φθινοπώρου με υγρά ισορροπημένα λιπάσματα για να απορροφώνται εύκολα από τις ρίζες χωρίς να επηρεάζονται από την ξηρότητα του χώματος της γλάστρας. Η λίπανση του ζαμιοκούλκας πρέπει να είναι με προϊόντα τα οποία εμπεριέχουν ιχνοστοιχεία και λίγες μονάδες βασικών στοιχείων. Καλύτερα να αποφεύγονται οι διαφυλλικές λιπάνσεις.
Αξίζει να επισημανθεί το γεγονός ότι όπως σε όλα τα φυτά εσωτερικού χώρου, έτσι και στο ζαμιοκούλκας πρέπει
περιοδικώς να καθαρίζουμε με προσοχή τα φύλλα του από τη σκόνη. Επιπροσθέτως, όταν σε μία γλάστρα που θέλουμε να αγοράσουμε παρατηρήσουμε τα στελέχη να είναι συγκεντρωμένα σε ένα μέρος και το υπόλοιπο της γλάστρας να είναι κενό ή κάποια στελέχη φαινομενικώς εύρωστα να ταλαντεύονται υπερβολικώς καλύτερα να σκεφτούμε σοβαρά το ενδεχόμενο να την απορρίψουμε και να επιλέξουμε κάποιο άλλο ζαμιοκούλκας, διότι αυξάνονται οι πιθανότητες να υπάρχει κάποιο πρόβλημα στα κονδυλώματα. Η συνηθέστερη βλάβη η οποία εκδηλώνεται προέρχεται από φυτοπαθολογικές μυκητολογικές προσβολές που σαπίζουν τα κονδυλώματα, τα οποία στο τέλος νερουλιάζουν και μυρίζουν σαν σάπιο πεπόνι. Εάν παρατηρηθεί τέτοιο πρόβλημα πρέπει να απομακρύνουμε το πάσχον υλικό και να επέμβουμε στους υγιείς ιστούς με μυκητοκτόνο, αλλά τίποτα δεν εξασφαλίζει το ότι θα επιβιώσει τελικώς όλο το υπόλοιπο φυτό.
Τέλος, σε γενικές γραμμές το ζαμιοκούλκας ή Zamioculcas zamiifolia είναι ένα από τα ανθεκτικά φυτά εσωτερικού χώρου, αρκεί να πληρούνται οι κατάλληλες προϋποθέσεις υγιεινής του. Θεωρούμε το ότι δεν είναι φυτό επιρρεπές σε πολλές ασθένειες και παράσιτα, αλλά εάν αντιμετωπίσει κυρίως μυκητολογικές ασθένειες είναι δύσκολη έως αδύνατη η θεραπεία του. Επειδή, είναι πολύ επιβλητικό φυτό θα προτείναμε στις φίλες και τους φίλους της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ να το αποκτήσουν εάν έχουν τη δυνατότητα, αλλά με την προϋπόθεση ότι θα σέβονται τις ανάγκες του, αλλιώς καλύτερα να μην ασχοληθούν μαζί του. Επίσης, ειδικώς όταν είναι αναπτυγμένο, είναι κατάλληλο επιβλητικό δώρο προς κάποιο προσφιλές μας πρόσωπο, αλλά πάλι θα πρέπει να το δωρίσουμε μόνον εάν είμαστε σίγουροι για το δεν θα εγκαταλειφθεί στην τύχη του για να παρακμάσει τελικώς.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων