Διά τούτα ή φυλλορύκτης ντομάτας ή Tuta absoluta και τα παράσιτα έντομα ντομάτας κατά την καλλιέργεια ντομάτας ή την τομάτα και τα κηπευτικά, αυτό το κείμενο από τα άρθρα κηποτεχνίας και τα άρθρα κήπου διά την κατασκευή και συντήρηση κήπων, την αρχιτεκτονική κήπων, τη διαμόρφωση κήπου ή το αυτόματο πότισμα κήπου, προσδιορίζει σχετικές κηπουρικές εργασίες ή συμβουλές κηπουρικής. Όπως ισχύει διά τα υπόλοιπα κείμενα ή τα ΑΡΘΡΑ ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, έτσι και το παρόν άρθρο τελεί αυστηρώς υπό το καθεστώς νομικής προστασίας βάσει συμβολαιογραφικής πράξεως και σύννομων τεχνολογικών μέτρων προστασίας και διατάξεων ευρωπαϊκών Οδηγιών, νομικής βάσεως και του Νόμου περί πνευματικής ιδιοκτησίας, συγγενικών δικαιωμάτων και πολιτιστικών θεμάτων μετά των σχετικών νεωτέρων τροποποιήσεων αυτού (Ν. 2121/93, άρ. 66Α), καθώς προσδιορίζεται εις τους όρους χρήσεως του ΙΣΤΟΤΟΠΟΥ της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ.
Οι φίλες και οι φίλοι της ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ γνωρίζουν το γεγονός ότι η ντομάτα ή τομάτα είναι κατά πάσα πιθανότητα εκείνο το
φυτό από τα κηπευτικά το οποίο καλλιεργείται με τη μεγαλύτερη συχνότητα στους ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους. Ο καρπός της ντομάτας χρησιμοποιείται κατά κόρον και με διάφορες μορφές στη μαγειρική. Επειδή η παραγωγή της ντομάτας έχει ιδιαιτέρως μεγάλη σημασία για την οικονομία των γεωργικών προϊόντων, είναι ευνόητο το ότι τα φυτοπαθολογικά προβλήματα τα οποία ταλανίζουν το φυτό, απασχολούν ή μονοπωλούν τις δραστηριότητες πολλών ερευνητών. Δυστυχώς, είναι ένας φυτικός οργανισμός ο οποίος δέχεται τις επιθέσεις πολλών παρασίτων κατά την καλλιέργεια ντομάτας. Το τέλος της πρώτης δεκαετίας του εικοστού πρώτου αιώνος επιφύλαξε μία ιδιαιτέρως δυσάρεστη έκπληξη στους Έλληνες καλλιεργητές φυτών τομάτας. Τότε άρχισε να γίνεται αισθητή η έντονα επιβλαβής δράση ενός εντόμου, κυρίως όταν αυτό βρίσκεται στη φάση της δραστήριας προνύμφης του. Μπορεί να είναι ένα από τα πολλά παράσιτα έντομα ντομάτας, αλλά ξεχωρίζει επειδή είναι σε θέση να ζημιώσει ανεπανόρθωτα με αρκετά μεγάλη ταχύτητα τόσο τους παραγόμενους καρπούς, όσο και τα φυτά της ντομάτας που καλλιεργούνται στους κήπους ή σε μεγάλες παραγωγικές καλλιέργειες.
Το συγκεκριμένο παράσιτο έντομο δεν είναι άλλο από την τούτα ή φυλλορύκτης ντομάτας ή Tuta absoluta. Το είδος
Tuta absoluta είναι ένα αρθρόποδο και λεπιδόπτερο έντομο, που ανήκει στην οικογένεια των Γηλεχιδών (Arthropoda, Lepidoptera, Gelechiidae). Σαν ζημιογόνο παράσιτο είναι γνωστό τουλάχιστον τις τελευταίες τέσσαρες δεκαετίες σε πολλές περιοχές της νοτιοαμερικανικής ηπείρου όπου θεωρείται ότι ήταν αναπτυγμένος ο αρχικός κύριος όγκος του πληθυσμού του, αλλά εξαπλώθηκε ταχύτατα στις παραμεσόγειες χώρες και αλλού, πιθανώς λόγω ανεξέλεγκτης διασποράς γεωργικών προϊόντων. Παρ’ όλο που η τομάτα αποτελεί το κύριο θύμα της δράσεώς του, είναι ικανό να δημιουργεί προβλήματα σε διάφορα άλλα κηπευτικά φυτά, όπως είναι για παράδειγμα η πιπεριά, το σέσκουλο, το παντζάρι, το σπανάκι ή η μελιτζάνα. Αξίζει να τονίσουμε ότι στους Έλληνες καλλιεργητές ιδιαιτέρως της πατάτας είναι γνωστό εδώ και πάρα πολλά έτη ένα πολύ συγγενές είδος προς την Tuta absoluta με παραπλήσια δράση το οποίο, βεβαίως, είναι το έντομο φθοριμαία γεωμήλων ή φθοριμαία πατάτας ή Pthorimaea opercullela.
Η εξάπλωση της τούτα στην Ελλάδα υπήρξε αστραπιαία και σε αυτό συνετέλεσε τόσο η άγνοια, όσο και η αδιαφορία των ανθρώπων για την υπακοή σε στοιχειώδεις φυτοϋγειονομικούς κανόνες. Έχουν εντοπιστεί προσβολές όχι μόνο σε εκτεταμένες παραγωγικές καλλιέργειες, αλλά και στις ντοματιές ή άλλα κηπευτικά τα οποία καλλιεργούνται στους ιδιωτικούς και ιδιόχρηστους κήπους. Το τέλειο ακμαίο έντομο της τούτα μοιάζει με σκώρο έχοντας μήκος το οποίο δεν ξεπερνάει τα επτά με οκτώ χιλιοστά. Το χρώμα του σώματός της είναι ανοικτό καφέ με ορφνογκρίζες περιοχές και μελανά στίγματα κυρίως στα φτερά. Ξεχωρίζει η ευμεγέθης κεφαλή όπου υπάρχουν δύο αρκετά μακριές νηματοειδείς κεραίες με διαδοχικές αλλεπάλληλες ωχροκάστανες και μελανές γραμμώσεις. Δρα κατά κανόνα τις νυκτερινές ώρες, ενώ την ημέρα προφυλάσσεται ανάμεσα στη φυλλική επιφάνεια των καλλιεργούμενων φυτών. Έχει την ικανότητα να διαχειμάζει τόσο ως ενήλικο, όσο και ως ωό ή νύμφη.
Αδιαμφισβητήτως, τη μεγαλύτερη ζημία στα φυτά και τους καρπούς προκαλούν οι προνύμφες της Tuta absoluta. Ο
συγκεκριμένος φυλλορύκτης ντομάτας διαθέτει το χαρακτηριστικό γνώρισμα της παραγωγής ενός μεγάλου πλήθους από προνύμφες, αφού κάθε θηλυκό ακμαίο έντομο έχει την ικανότητα σε διάφορες χρονικές περιόδους με τις κατάλληλες περιβαλλοντικές συνθήκες να γεννάει εκατοντάδες ωχροκίτρινα αυγά συνήθως στους βλαστούς ή στα κάτω τμήματα των φύλλων. Μία προνύμφη όταν εκκολάπτεται αρχίζει αμέσως να αναζητάει τροφή έτσι ώστε μέσα σε ένα δεκαπενθήμερο να αναπτυχθεί αρκετά για να γίνει χρυσαλλίδα. Επιτίθεται σε όποιο υπέργειο μαλακό τμήμα φυτικού ιστού έχει πρόσβαση και ορύσσει στοές κατατρώγοντας τους εσωτερικούς ιστούς με ακατάπαυστη λαιμαργία αφήνοντας μελανόχρωμα υπολείμματα τα οποία είναι αποδεικτικά προϊόντα της διαδικασίας καταναλώσεως και μεταβολισμού αυτών των φυτικών ιστών.
Οι αεικίνητες έρπουσες προνύμφες σε πλήρη ανάπτυξη φθάνουν να είναι σε μήκος από επτά έως εννέα χιλιοστά. Το
επίμηκες κυλινδρικό σώμα τους είναι μαλακό και ευλύγιστο με χαρακτηριστική στιλπνή απόχρωση του ανοικτού πράσινου και κιτρινοροδαλού χρώματος. Το ιδιαίτερο διακριτικό γνώρισμα τους εντοπίζεται στο άνω οπίσθιο τμήμα της κεφαλής τους όπου υπάρχουν δύο αντιτακτές μελανόχρωμες, επιμήκεις και ισομεγέθεις γραμμώσεις οι οποίες μοιάζουν με νοητά βλέφαρα ή σαν μουστάκι. Οι κηπουρικές εργασίες κατά τη συντήρηση κήπων όπου δραστηριοποιείται ο φυλλορύκτης ντομάτας, γίνονται προβληματικές γιατί οι ζημίες τις οποίες προκαλούν στα φυτά της ντομάτας, αλλά και σε άλλα κηπευτικά, είναι φοβερές και ικανές να εκμηδενίσουν την παραγωγή καρπών. Τόσο οι καρποί στα κηπευτικά φυτά και κυρίως οι άγουροι πράσινοι, όσο και τα μαλακά φύλλα ή οι βλαστοί είναι πρώτης τάξεως φαγητό για κάθε προνύμφη. Πραγματοποιώντας ακανόνιστες στοές καταβροχθίζουν το φυτό, που μοιραίως εξασθενεί και μπορεί να μαραθεί ή να στερηθεί φύλλα και ντομάτες. Ειδικώς στα φύλλα διεισδύουν κάτω από την επιδερμίδα και τελικώς, αφήνουν νεκρές ωχρές περιοχές οι οποίες περιέχουν συνήθως μαύρα περιττώματα. Όσον αφορά εις τους βλαστούς συνήθως επιτίθενται ξεκινώντας από τα ακραία τμήματά τους τα οποία κατά κανόνα μαραίνονται.
Δυστυχώς, η εμφάνιση των οπών, ειδικώς στους άγουρους καρπούς, που δημιουργούνται από τις στοές, έχει ως
επιπρόσθετη επίπτωση να εκτίθενται εύκολα οι ντομάτες σε περαιτέρω δευτερογενείς φυτοπαθογόνες προσβολές οι οποίες προξενούν νέες ασθένειες. Διαρκώς, νέες είσοδοι των στοών δημιουργούνται από ένα πληθυσμό προνυμφών ο οποίος δεν σταματάει να εμπλουτίζεται και να αυξάνεται συνεχώς με πρόσθετα μέλη, αφού η Tuta absoluta επιδεικνύει έναν μεγάλο δυναμισμό στην αναπαραγωγική διαδικασία της. Παράλληλα, κάποιες από τις στοές χρησιμεύουν σαν θάλαμοι όπου οι ώριμες πλέον προνύμφες καταλήγουν με σκοπό να ακολουθήσει η επόμενη βιολογική φάση τους, δηλαδή η νύμφωση, έτσι ώστε να μετασχηματιστούν τελικώς σε τέλεια έντομα. Άλλοι χώροι όπου καταφεύγουν οι προνύμφες για τη νύμφωσή τους είναι το πυκνό φύλλωμα και το έδαφος, οπότε εάν κάποιος σκάψει στον χώρο του κήπου όπου καλλιεργεί τομάτες ενδέχεται να βρει χρυσαλλίδες από αυτά τα παράσιτα έντομα ντομάτας.
Η καταπολέμηση του φυλλορύκτη ντομάτας και ιδιαιτέρως των προνυμφών, καθώς αποδεικνύεται στην πράξη δεν είναι
καθόλου εύκολη υπόθεση μέσα στο χώρο ενός ιδιωτικού και ιδιόχρηστου χώρου πρασίνου, όπου κύριο μέλημα κατά τη συντήρηση κήπων είναι η ασφάλεια των χρηστών του. Επιπροσθέτως, φαίνεται ότι η τούτα έχει αναπτύξει ανθεκτικότητα σε ένα ευρύτατο πεδίο δραστικών ουσιών των φυτοπροστατευτικών χημικών εντομοκτόνων ήδη από την περίοδο όπου δρούσε κυρίως στη νότιο Αμερική, αλλά οι αρμόδιες χημικές και γεωργικές βιομηχανίες προσπαθούν να διαθέτουν στην αγορά όλο και πιο κατάλληλα σκευάσματα. Πολλά γνωστά εντομοκτόνα μοιάζουν ανίσχυρα μπροστά σε αυτό το μικροσκοπικό λεπιδόπτερο και για αυτό η χρήση των εντομοκτόνων πρέπει να φαίνεται με συχνές εναλλαγές φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων, αλλά κάτι τέτοιο δεν το συνιστά η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ προς τις φίλες και τους φίλους της γιατί θα επιβαρυνθεί ο κήπος με χημικά προϊόντα. Από την άλλη μεριά, η κίνηση και παρουσία των προνυμφών εντός των στοών προσφέρει σε αυτές επιπλέον αμυντική προστασία εις βάρος πολλών χημικών εντομοκτόνων. Αντιθέτως, όταν είναι εκτός των στοών είναι ευάλωτες και μπορεί να χρησιμοποιηθούν με ψεκασμό κάποια βιολογικά εντομοκτόνα, όπως είναι για παράδειγμα ο βάκιλος της Θουριγγίας ή Bacillus thuringiensis var. kurstaki.
Σε γενικές γραμμές καλό θα ήταν να ελέγχουμε έγκαιρα και συχνά τα φυτά μας στον κήπο για συμπτώματα προσβολών,
ενώ τα προσβεβλημένα φυτά να απομακρύνονται και να καίγονται. Σε έναν κήπο τα προσβεβλημένα κηπευτικά καλύτερα να ξεριζώνονται και να καταστρέφονται, αφού δεν έχει πρακτικό νόημα η δυναμική προσπάθεια για εξασφάλιση της παραγωγής καρπών. Οφείλουμε να καθαρίζουμε τον καλλιεργούμενο χώρο από ζιζάνια και φυτά, που είναι δυνητικοί ξενιστές του επιβλαβούς εντόμου της τούτα. Επίσης, όταν αγοράζουμε καρπούς ντομάτας, άλλων κηπευτικών ή σπορόφυτα για φύτευση στον κήπο, πρέπει πάντοτε να παρατηρούμε για τυχόν ενδείξεις παρουσίας της Tuta absoluta. Οι φυσικοί εχθροί του παρασίτου οι οποίοι μπορούν να χρησιμοποιηθούν θεωρητικώς σαν μέσα για μια βιολογική και οικολογική καταπολέμηση διότι επιτίθενται στα αυγά και τις προνύμφες της τούτα, είναι τα έντομα Nesidiocoris tenuis και Macrolophus caliginosus. Ομοίως, αποτελεσματικά είναι είδη σφήκας του γένους Trichogramma, αλλά τίποτα δεν μας παρέχει εγγυήσεις για το ότι αυτά τα όντα θα παραμείνουν μέσα στην έκταση του κήπου και δεν θα απομακρυνθούν. Στο ίδιο πνεύμα της βιολογικής αντιμετωπίσεως εντάσσεται η χρήση φερομονικών παγίδων κατά τον αρσενικών ατόμων της Tuta absoluta.
Εάν η βιολογική καταπολέμηση δεν είναι αποτελεσματική μπορούμε να καταφύγουμε στην με προϋποθέσεις χρήση χημικών εντομοκτόνων, αλλά η ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ επαναλαμβάνει τη σύστασή της ότι είναι καλύτερα να αποφεύγεται μία τέτοια τακτική στους κήπους με εφαρμογή πολλών φυτοπροστατευτικών σκευασμάτων στομάχου, διασυστηματικών ή επαφής. Τέλος, όπως προαναφέρθηκε, εάν έχουμε τη δυνατότητα χρήσεως συνιστώμενων και εγκεκριμένων χημικών εντομοκτόνων, τότε πρέπει να φροντίζουμε έτσι ώστε να εναλλάσσουμε διαφορετικά σκευάσματα και φυσικά να είναι φυτοφάρμακα με μικρή υπολειμματική χρονική διάρκεια δράσεως.
2009 έως σήμερα ©ΑΝΘΑΝΑΣΣΑ, Πρωτότυπες Κηποτεχνικές Διαμορφώσεις Ιδιωτικών Και Ιδιόχρηστων Κήπων